આરટીઓ ચલણ એપ વાયરસ SCAM: સંપૂર્ણ માહિતી અને તેનાથી બચવાના ઉપાયો
છેલ્લા કેટલાક સમયથી સાયબર ગુનેગારો દ્વારા એક નવું અને ખતરનાક કૌભાંડ શરૂ કરવામાં આવ્યું છે, જેને સામાન્ય રીતે “આરટીઓ ચલણ એપ વાયરસ” કૌભાંડ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ કોઈ વાસ્તવિક વાયરસ નથી, પરંતુ એક કપટપૂર્ણ યુક્તિ છે જેમાં તમને નકલી ઇ-ચલણના મેસેજ મોકલવામાં આવે છે. આ મેસેજમાં આપેલી લિંક પર ક્લિક કરવાથી તમારા ફોનમાં એક દૂષિત એપ્લિકેશન (APK) ઇન્સ્ટોલ થઈ જાય છે, જે તમારા ફોનમાંથી વ્યક્તિગત અને નાણાકીય માહિતી ચોરી લે છે. આ કૌભાંડ સમજવું અને તેનાથી બચવું અત્યંત જરૂરી છે.
આ કૌભાંડ કેવી રીતે કામ કરે છે?
આ કૌભાંડ ખૂબ જ સુનિયોજિત રીતે ચલાવવામાં આવે છે. તેના મુખ્ય ચાર તબક્કા છે:
- નકલી ચેતવણી (Fake Alerts): કૌભાંડીઓ તમને તમારા ફોન પર એક SMS અથવા ઈમેલ મોકલે છે, જેમાં દાવો કરવામાં આવે છે કે તમે કોઈ ટ્રાફિક નિયમનો ભંગ કર્યો છે અને તેથી તમારે દંડ (ચલણ) ભરવાનો છે. આ મેસેજમાં મોટે ભાગે ગભરાવી દે તેવી ભાષાનો ઉપયોગ થાય છે, જેમ કે, “તમારું વાહન નંબર… પર ટ્રાફિક નિયમ ભંગનો દંડ બાકી છે. જો તાત્કાલિક દંડ ભરવામાં નહીં આવે તો કોર્ટની કાર્યવાહી કરવામાં આવશે.” આ પ્રકારના મેસેજ લોકોને ગભરાવીને ઉતાવળમાં નિર્ણય લેવા માટે મજબૂર કરે છે.
- દૂષિત લિંક્સ (Infected Links): આ નકલી મેસેજમાં એક લિંક આપવામાં આવે છે. આ લિંક તમને કોઈ નકલી વેબસાઇટ પર લઈ જાય છે, જે હૂબહૂ સરકારી વેબસાઇટ જેવી જ દેખાય છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં, આ લિંક સીધા જ એક દૂષિત ફાઇલ (APK) ડાઉનલોડ કરવાનું કહે છે. આ ફાઇલમાં વાયરસ અથવા અન્ય પ્રકારના માલવેર છુપાયેલા હોય છે.
- માલવેરનું ઇન્સ્ટોલેશન (Malicious App Installation): જ્યારે તમે આ લિંક પર ક્લિક કરો છો અથવા ફાઇલ ડાઉનલોડ કરીને તેને ઇન્સ્ટોલ કરો છો, ત્યારે એક દૂષિત એપ્લિકેશન તમારા ફોનમાં દાખલ થઈ જાય છે. આ એપ્લિકેશન તમારા ફોનમાંથી કોન્ટેક્ટ્સ, SMS, કોલ લોગ્સ, ફોટોઝ, અને સૌથી અગત્યનું, તમારી બેંકિંગ એપ્લિકેશનની વિગતો, UPI પિન, પાસવર્ડ્સ, અને OTP જેવી સંવેદનશીલ માહિતી ચોરી શકે છે.
- માહિતી અને નાણાકીય ચોરી (Information/Financial Theft): એકવાર માલવેર તમારા ફોન પર નિયંત્રણ મેળવી લે છે, પછી તે તમારી બધી જ ખાનગી માહિતી કૌભાંડીઓ સુધી પહોંચાડે છે. આ માહિતીનો ઉપયોગ કરીને તેઓ તમારા બેંક ખાતામાંથી પૈસા ઉપાડી લે છે અથવા અન્ય નાણાકીય છેતરપિંડી કરે છે. હૈદરાબાદમાં એક નિવૃત્ત આર્મી ઓફિસર સાથે બનેલી ઘટના એક ઉદાહરણ છે, જ્યાં તેમણે આવી એક APK ફાઇલ ડાઉનલોડ કર્યા પછી માત્ર 10 મિનિટમાં રૂ. 12 લાખ ગુમાવ્યા હતા.
પોતાનું રક્ષણ કેવી રીતે કરવું?
આ કૌભાંડથી બચવા માટેની સાવચેતીઓ ખૂબ જ સરળ અને સ્પષ્ટ છે. જો તમે આ નિયમોનું પાલન કરશો તો તમે સરળતાથી છેતરપિંડીથી બચી શકશો.
- સ્ત્રોતની ચકાસણી કરો (Verify the Source): કોઈપણ મેસેજ અથવા ઈમેલ મળે ત્યારે તેના મોકલનાર (Sender) ને હંમેશા ચકાસો. સરકારી વિભાગો કે પોલીસ દ્વારા મોકલવામાં આવતા મેસેજ અધિકૃત ફોન નંબર પરથી જ આવે છે. જો કોઈ અજાણ્યા કે શંકાસ્પદ નંબર પરથી મેસેજ આવે તો તેના પર ક્યારેય વિશ્વાસ ન કરો. યાદ રાખો કે, અધિકૃત સરકારી સંસ્થાઓ તમને ક્યારેય અનિચ્છનીય લિંક્સ મોકલતી નથી.
- ફક્ત સત્તાવાર ચેનલોનો ઉપયોગ કરો (Use Official Channels Only): જો તમને લાગે કે તમારું કોઈ ચલણ બાકી છે, તો તેને ફક્ત ભારત સરકારના સત્તાવાર eChallan Parivahan પોર્ટલ પર જ તપાસો અને ભરો. આ માટે તમે parivahan.gov.in/echallan/ વેબસાઈટનો ઉપયોગ કરી શકો છો. આ વેબસાઇટ પર જઈને તમે તમારા વાહન નંબર અને ડ્રાઈવિંગ લાઈસન્સ નંબર નાખીને ચલણની સ્થિતિ ચકાસી શકો છો. કોઈપણ અન્ય અજાણી વેબસાઇટ પર ક્યારેય તમારી માહિતી દાખલ કરશો નહીં.
- લિંક્સ પર ક્લિક કરવાનું ટાળો (Don’t Click on Links): કોઈપણ અજાણ્યા, અનિચ્છનીય અથવા શંકાસ્પદ મેસેજમાં આપેલી લિંક પર ક્યારેય ક્લિક ન કરો. જો મેસેજ ખરેખર અધિકૃત હોય તો પણ, હંમેશા સત્તાવાર વેબસાઈટ પર જઈને જ વિગતો ચકાસો. કોઈપણ શંકાસ્પદ લિંક પર ક્લિક કરવાથી તમારા ડેટા અને નાણા જોખમમાં મૂકાઈ શકે છે.
- ત્રીજા પક્ષની એપ્લિકેશન્સથી દૂર રહો (Avoid Third-Party Apps): ચલણ ભરવા માટે કોઈ પણ અજાણી અથવા ત્રીજા પક્ષની એપ્લિકેશન ડાઉનલોડ ન કરો. ઘણીવાર આ એપ્સ તમારા ફોનમાંથી માહિતી ચોરી કરવા માટે જ બનાવવામાં આવેલી હોય છે. ચલણ ભરવા માટે ફક્ત સરકાર માન્ય એપ્લિકેશન્સ જેવી કે DigiLocker અથવા mParivahan નો ઉપયોગ કરો, જે ગૂગલ પ્લે સ્ટોર અથવા એપલ એપ સ્ટોર પર ઉપલબ્ધ છે.
- કૌભાંડની જાણ કરો (Report Scams): જો તમે આવા કોઈ કૌભાંડનો ભોગ બનો અથવા તમને કોઈ શંકાસ્પદ મેસેજ મળે તો તરત જ તેની જાણ કરો. ભારતમાં નાણાકીય અથવા સાયબર ક્રાઈમની જાણ કરવા માટે તમે નેશનલ સાયબર ક્રાઈમ રિપોર્ટિંગ પોર્ટલની હેલ્પલાઈન નંબર 1930 પર કોલ કરી શકો છો અથવા તેમની વેબસાઈટ cybercrime.gov.in ની મુલાકાત લઈ શકો છો. તમારી જાણકારી અન્ય લોકોને છેતરપિંડીથી બચાવવામાં મદદ કરી શકે છે.
વધારાની સાવચેતીઓ:
- SMS મેસેજની વિગતો તપાસો: સાયબર ગુનેગારો ઘણીવાર ઉતાવળમાં ભૂલો કરે છે. મેસેજમાં સ્પેલિંગની ભૂલો, વ્યાકરણની ભૂલો અથવા અસામાન્ય ભાષાનો ઉપયોગ થઈ શકે છે. જો મેસેજ અધિકૃત ન હોય તો તેના પર હંમેશા શંકા કરો.
- ફોન પર અનિચ્છનીય પરવાનગીઓ (Permissions) ન આપો: કોઈપણ એપ્લિકેશન ઇન્સ્ટોલ કરતી વખતે તેની પરવાનગીઓ કાળજીપૂર્વક વાંચો. જો કોઈ એપને એવી પરવાનગીઓ માંગતી હોય જે તેના કામ માટે જરૂરી નથી (ઉદાહરણ તરીકે, એક સામાન્ય એપને કોન્ટેક્ટ્સ અથવા SMS વાંચવાની પરવાનગી માંગે), તો તેને ઇન્સ્ટોલ ન કરો.
- સુરક્ષા સોફ્ટવેરનો ઉપયોગ કરો: તમારા ફોન અને કમ્પ્યુટર પર હંમેશા અપડેટેડ એન્ટી-વાયરસ સોફ્ટવેર અથવા સુરક્ષા એપ્લિકેશનનો ઉપયોગ કરો. આ સોફ્ટવેર દૂષિત ફાઇલોને ઓળખીને તેને ઇન્સ્ટોલ થતી અટકાવવામાં મદદ કરશે.
નિષ્કર્ષ:
“આરટીઓ ચલણ એપ વાયરસ” કૌભાંડ એ સાયબર ગુનેગારો દ્વારા નિર્દોષ લોકોને નિશાન બનાવવા માટેની એક કપટપૂર્ણ યુક્તિ છે. આ કૌભાંડથી બચવા માટે જાગૃતતા અને સાવધાની અત્યંત જરૂરી છે. જો તમને કોઈ ટ્રાફિક ચલણનો મેસેજ મળે, તો ગભરાશો નહીં. હંમેશા સત્તાવાર eChallan Parivahan પોર્ટલ પર જઈને ચલણની વિગતો ચકાસો અને સુરક્ષિત રીતે ચૂકવણી કરો. કોઈપણ શંકાસ્પદ લિંક પર ક્લિક ન કરવું અને અજાણી એપ્સ ઇન્સ્ટોલ ન કરવી એ સૌથી મહત્વપૂર્ણ સલામતીનાં પગલાં છે. તમારી ઓનલાઈન સુરક્ષા તમારા હાથમાં છે, તેથી હંમેશા સાવધ રહો.