કેવી રીતે જાણવું કે તમારું બાળક ઑટિસ્ટિક છે કે નહીં?
ઑટિઝમ (Autism Spectrum Disorder – ASD) દરેક બાળકમાં અલગ રીતે દેખાઈ શકે છે, પરંતુ કેટલાક શરૂઆતી સંકેતો છે જે માતા-પિતા ધ્યાનમાં લઈ શકે છે. ધ્યાનમાં રાખવું કે — કેટલાક સંકેતો જોવા મળે એટલે હંમેશાં ઑટિઝમ જ હશે એવું નથી. અંતિમ નિદાન તો ફક્ત બાળરોગ નિષ્ણાત અથવા બાળકના મનોવિજ્ઞાની કરી શકે.
🔍બાળકોમાં ઑટિઝમના શરૂઆતના સંકેતો
-
સામાજિક સંકેતો
- સતત આંખોમાં આંખ નાખીને ન જોવું (જેમ કે સ્તનપાન કરાવતી વખતે અથવા સ્મિત કરતી વખતે).
- 9–12 મહિના સુધી નામ બોલાવતાં પ્રતિસાદ ન આપવો.
- ઈશારો, હાથ લહેરાવવો, કે અન્ય હાવભાવ ન કરવો.
- લોકોને ઓછો રસ બતાવવો, અથવા એકલા રહેવું પસંદ કરવું.
-
સંચાર સંબંધિત સંકેતો
- બબલિંગ (અર્થ વગરના અવાજો) મોડું થવું (12 મહિના સુધી).
- 16 મહિના સુધી શબ્દો નો આવવો.
- વારંવાર એ જ શબ્દો/અવાજો બોલવા (echolalia).
- હાથ લહેરાવવો જેવા હાવભાવ ઓછા કરવું.
- 2 વર્ષની ઉંમરે શબ્દોને મળીને નાની વાક્યરચના ન કરવી.
-
વર્તન અને રમતમાં સંકેતો
- વારંવાર એકસરખી હરકતો કરવી: હાથ ફટકારવો, આગળ-પાછળ ઝૂલવું, ચક્કર મારવું.
- રમકડાં સાથે અજીબ રીતે રમવું (જેમ કે ગોઠવીને લાઈન બનાવવી, બદલે કે કલ્પનાત્મક રમવું).
- રૂટીન માટે ખૂબ જ આગ્રહ રાખવો અને નાની બદલાવથી ચીડિયું થવું.
- અવાજ, પ્રકાશ કે સપાટી (ટેક્સચર) પ્રત્યે અજીબ પ્રતિક્રિયા આપવી (અતિસંવેદનશીલ અથવા બિલકુલ નહીં).
-
વિકાસના સંકેતો
- 6 મહિના સુધી સ્મિત ન કરવું.
- 9 મહિના સુધી અવાજો કે અભિવ્યક્તિઓની નકલ ન કરવી.
- “પીક-એ-બૂ” જેવા ઇન્ટરેક્ટિવ ગેમમાં રસ ન બતાવવો.
- ક્યારેક શીખેલી કળા પછીથી ગુમાવવી (જેમ કે શબ્દ બોલવાનું શરૂ કર્યું પણ પછી બંધ થઈ જવું).
🩺જો તમને ચિંતા લાગે તો શું કરવું?
- જો તમને વિલંબ કે અજીબ વર્તન લાગે તો તમારા પીડિયાટ્રીશિયન (બાળરોગ નિષ્ણાત) સાથે વાત કરો.
- વહેલી સારવાર (સ્પીચ થેરાપી, ઓક્યુપેશનલ થેરાપી, વર્તન થેરાપી) બાળકો માટે ખૂબ ફાયદાકારક છે.
- તમારા માતાપિતાના ઈન્સ્ટિંક્ટ પર વિશ્વાસ રાખો, રાહ ન જુઓ.
⚠️મહત્વની વાત
કેટલાક બાળકો થોડું મોડું વિકસે છે પણ પછી કેચ-અપ કરી જાય છે. એટલે એક-બે સંકેતો દેખાવાથી જ ઑટિઝમ છે એવું નથી. પ્રોફેશનલ ચેકઅપ જરૂરી છે.