ઓટિઝમ ધરાવતા બાળકોના માતા-પિતાઓ માટે મીલટાઇમ ઘણી વખત દિવસનો સૌથી પડકારજનક સમય બની જાય છે. તેનું મુખ્ય કારણ છે – સેન્સરી પ્રોસેસિંગના તફાવતો. મગજ કેવી રીતે સેન્સરી માહિતીને ગ્રહણ કરે છે અને પ્રતિસાદ આપે છે, તે ખાવાની આદતો પર ગંભીર અસર કરી શકે છે.
આ બ્લોગમાં આપણે જાણશું કે સેન્સરી પ્રોસેસિંગ શું છે, તે ખાવાની આદતોને કેવી રીતે અસર કરે છે, અને તમે તમારા બાળકને કેવી રીતે સહારો આપી શકો.
સેન્સરી પ્રોસેસિંગ એટલે શું?
સેન્સરી પ્રોસેસિંગ એ મગજની એક ક્રિયા છે જેમાં તે આપણા આસપાસની દુનિયાથી મળતી માહિતી (જેમ કે અવાજ, ગંધ, ટેક્સચર, સ્વાદ અને દ્રશ્ય માહિતી) સમજે છે. ઓટિઝમ ધરાવતા બાળકોમાં આ પ્રક્રિયા ઘણી વાર વધારે તીવ્રતા સાથે (hypersensitivity) અથવા ઘટેલી તીવ્રતા સાથે (hyposensitivity) થાય છે.
જ્યારે વાત ખોરાકની આવે છે, ત્યારે બાળક:
-
- ચોક્કસ ટેક્સચર કે ગંધથી ઊલટી/ગૅગ કરે છે
- સૂકા, ભીણા કે ચિપચિપા ખોરાક ખાવાથી ઇનકાર કરે છે
- ખોરાકની ગંધ કે ચેવડવાનો અવાજ સહન ન કરી શકે
- ભૂખ લાગે છે કે નહીં તે જ સમજવામાં મુશ્કેલી અનુભવે છે
સેન્સરી તફાવતો ખાવાની આદતોને કેવી રીતે અસર કરે છે?
ઓટિઝમ ધરાવતા ઘણા બાળકોને આડુંપડું બદલાવ પસંદ નથી. જ્યારે ખોરાકમાં રંગ, સ્વાદ, ટેક્સચર અને તાપમાન બદલાય, ત્યારે તે તેમને તણાવમાં મુકી શકે છે. પરિણામે બાળકો:
-
- ફૂડ એવરઝન (ખોરાકથી અસ્વીકાર) વિકસાવે છે
- મર્યાદિત ખોરાક પસંદ કરે છે – ફક્ત ૨-૩ “સેફ” ફૂડ
- મીલટાઇમમાં ખાવાનું ટાળી શકે છે
- ચોક્કસ બ્રાન્ડ કે દેખાવનું જ ખોરાક માંગે છે
સમય જતાં આથી પોષણની સમસ્યાઓ, મીલટાઇમનો તણાવ અને ખોરાક પ્રત્યેનો ડર વધી શકે છે.
બાળકની મદદ માટે ઉપયોગી ટિપ્સ
- પેટર્ન ઓળખો
-
- બાળક કયા ખોરાક ખાય છે અને કયા નહીં એ નોંધો. શું તેને ટેક્સચર ખલેલ કરે છે? કે સુગંધ કે તાપમાન? યોગ્ય પરિચય ખૂબ મદદ કરે છે.
- સેન્સરી-ફ્રેન્ડલી ફૂડ ઓફર કરો
-
- બાળક જે ટેક્સચર પસંદ કરે છે તે મુજબ ખોરાક આપો. ઉદાહરણ તરીકે:
- નરમ અને ઓછી સુગંધવાળા ખોરાક (બનાના, ખીચડી, મુગદાળ)
- સેન્સરી રમતો હાથ ધરો
-
- મીલટાઇમ સિવાય પાણી, પ્લે ડો, ચોખાના ડબ્બા જેવી ટેક્સચરવાળી રમતોથી તેમને જુદા ટેક્સચર સ્વીકારવા માટે સહનશક્તિ વિકસે છે.
- ખોરાક માટે દબાણ નહીં, પ્રોત્સાહન આપો
-
- બાળકને ખાવા માટે દબાણ કરવાને બદલે નવા ખોરાકને જોવા, સ્પર્શવા કે ઘમવાનો મોકો આપો.
- શાંતિપૂર્ણ વાતાવરણ રાખો
-
- ઝગાટો, તેજ લાઇટ્સ કે વધુ ગંધ વાળા સ્થળથી બચો. શાંત વાતાવરણ બાળકોને સુરક્ષિત અનુભવે છે.
- પ્રોફેશનલની મદદ લો
-
- ફીડિંગ થેરાપીસ્ટ કે ઓક્યુપેશનલ થેરાપીસ્ટ બાળકોને ટેક્સચર અને ખાવાની સમસ્યાઓ માટે યોગ્ય માર્ગદર્શન આપે છે.
મુખ્ય મુદ્દો – ધીરજ અને સમર્થન
દરેક બાળકનું સેન્સરી પ્રોસેસિંગ અલગ હોય છે. કેટલાક માટે બદલાવ ધીમે ધીમે આવે છે – પણ બદલાવ આવે છે. આજના એક નવા ખોરાકનો સ્વીકાર આવતીકાલે અનેક નવી તકની શરૂઆત બની શકે છે.
તમારું લક્ષ્ય “સંપૂર્ણતા” નહિ હોવું જોઈએ, પણ સ્વીકાર, આરામ અને આત્મવિશ્વાસ હોવું જોઈએ – બાળક માટે અને તમારા માટે બંને માટે.
શું તમારા બાળકને પણ ખોરાક અને ટેક્સચર સંબંધિત સંઘર્ષ હોય છે? નીચે કોમેન્ટમાં તમારું અનુભવ જરૂર શેર કરો – આપણે એકબીજાને સહારો આપી શકીએ!